ज्या लोकामध्ये आपला जन्म झाला त्यांचा उद्धार करणे आपले कर्तव्य
ज्या लोकांमध्ये
आपला जन्म झाला त्यांचा उद्धार करणे आपले कर्तव्य
नवयुग
: आंबेडकर विशेषांकासाठी डॉ . बाबासाहेब आंबेडकरांनी अस्पृश्यांसाठी दिलेला संदेश
माझ्या पंचावन्नाव्या वाढदिवशी तुम्ही खास अंक काढीत आहात . त्यासाठी तुम्हांला संदेश पाहिजे आहे . आपल्या या हिंदुस्थानामध्ये राजकीय पुढाऱ्याला अवतारी पुरुषाप्रमाणे मान दिला जातो ही दुर्दैवाची गोष्ट आहे . हिंदुस्थानाबाहेर केवळ महापुरुषांच्याच जयंत्या साजऱ्या केल्या जातात . पण हिंदुस्थानांत अवतारी पुरुष आणि राजकीय पुरुष या दोघांचेही जन्मदिवस पाळले जातात . असे असावें ही दुःखाची गोष्ट आहे
व्यक्तिशः माझा वाढदिवस
साजरा व्हावा हे मला मुळींच आवडत नाही . मी लोकशाहीचा कट्टर पुरस्कर्ता आहे . मला
विभूतिपूजा कशी आवडेल ? विभूतिपूजा हा लोकशाहीचा विपर्यास आहे . पुढारी
लायक असेल तर त्याबद्दल कौतुक , प्रेम
, आदर ह्या भावना बाळगायला हरकत नाही . तथापि
तेवढ्यानेच त्या पुढाऱ्यांचे आणि त्यांच्या अनुयायांचे समाधान व्हावयास हवे . पण
पुढाऱ्यांची देवाप्रमाणे पूजा करणें ही गोष्ट मला बिलकूल मान्य नाही , त्यामुळे त्या पुढाऱ्याबरोबर त्याच्या
भक्तांचाही अधःपात होतो . पण हे ह्या ठिकाणी सांगून काय फायदा ? राजकीय पुढाऱ्याला अवतारी पुरुषांच्या आसनावर
एकदा चढवून अनुयायांना संदेश हा दिलाच पाहिजे ! बसविले म्हणजे त्याला तें आपले
सोंग उत्तम तऱ्हेने पार पाडलेच पाहिजे आणि आपल्या अस्पृश्यांना मी काय संदेश देऊ
बरे ? संदेश देण्याऐवजी मी त्यांना ग्रीक पुराणांतील
एक गोष्ट सांगतो . डिमेटर ह्या ग्रीक देवतेवर होमरने लिहीलेल्या स्तोत्रांत ही
गोष्ट आलेली आहे . " ही डिमेटर देवी आपल्या मुलीच्या शोधार्थ हिंडत
केलीओसच्या राज्यांत आली . तिनें दाईचा वेष घेतला होता . म्हणून तिला कोणी ओळखले
नाही . राणी मेहोनैराने आपले डिमोफून ' नांवाचे
तान्हे मूल सांभाळण्यासाठी तिची नेमणूक केली . रोज रात्री राजवाड्यांतली सर्व
मंडळी झोपली म्हणजे दारे बंद करून डिमेटर देवी ह्या मुलाला पाळण्यांतून हळूच बाहेर
काढी आणि त्याचे कपडे उतरून ती त्याला जळत्या निखाऱ्यावर ठेवी . ऐकणाराला कदाचित
हे क्रूर वाटेल . पण त्या लहान मुलाला ' देव
' करण्याच्या महान तळमळीने आणि प्रेमानें ती हे
करीत असे . हळूहळू जळत्यानिखा-याची धग सहन करण्याचे सामर्थ्य त्या मुलामध्ये
उत्पन्न झाले . त्याचे बळ वाहू लागले . त्याच्यामध्ये कांही तरी तेजस्वी ,
दिव्य , अतिमानुष अंश विकसित होऊं लागला . पण एके
रात्री त्याची आई एकाएकी खोलीत शिरली आणि आपल्या मुलाचा '
नारायण ' करण्याचा देवतेने चालविलेला तो प्रयोग बघतांच
तिने त्या देवतेला ढकलून दिले . आणि निखान्यावरून एका देवाला मात्र ती
मुकली . मूल एकदम उचलले . अर्थात तिचे मूल तिला मिळाले ,
पण एका अतिमानुष पुत्राला ,
" ही
गोष्ट काय सांगते ? हेंच की , विस्तवातून गेल्यावाचून पौरुष किंवा देवपणा
प्राप्त होत नाही ! अनीमधून गेल्यावांचून माणसाची शुद्धी होत नाही . आणि त्याचे बळ
वाढत नाही . म्हणून पददलित माणसांना हालअपेष्टांच्या आणि त्यागाच्या
अग्रिदिव्यांतून गेल्यावांचून मोठेपणा प्राप्त होणार नाही ! आपला भविष्यकाळ
घडविण्यासाठी त्यांना वर्तमानकाळातील सुखांचा आणि गरजांचाही त्याग करावयाला पाहिजे
. ' बायबलमध्ये
सांगितले आहे की , आयुष्याच्या शर्यतीत भाग घेण्याचे आमंत्रण
सर्वांना येते , पण
फार मोठे लोक त्यातून उत्तीर्ण होतात , असे कां ? . त्याचे कारण हेच की भविष्याच्या गरजेसाठी
वर्तमानातल्या विलासांचा त्याग करायला लागणारे धैर्य किंवा निर्धार पद्दलित
माणसाजवळ नसतो . म्हणून आयुष्याच्या शर्यतीमध्ये त्यांना मोठेपणा मिळत नाही . ह्या
ग्रीक गोष्टीपेक्षा अधिक महान संदेश कोणता आहे ? माझ्या मते अस्पृश्यांना तर हा सर्वोत्कृष्ट
संदेश आहे . त्यांच्या झगड्यांची आणि हालांची मला जाणीव आहे . स्वातंत्र्य
मिळविण्यासाठी माझ्याहीपेक्षा त्यांनी छळ सोसला आहे . असे असूनही मी त्यांना हाच
संदेश देतो आहे . की , झगडा , आणखी झगडा , त्याग करा , आणखी त्याग करा . त्यागाची आणि हालाची पर्वा न
करता एकसारखा झगडा चालू ठेवाल तरच तुम्हाला मुक्ति मिळेल ! '
जागे होऊन प्रतिकार करण्याची अस्पृश्यांची
सामुदायिक इच्छाशक्ति वाढली पाहिजे ! आपले कार्य पवित्र आहे यावर त्यांचा दृढ
विश्वास पाहिजे . आपले ध्येय हस्तगत करण्याचा त्यांनी संघटितपणे निर्धार केला
पाहिजे , अस्पृश्यांचे
कार्य इतके महान आहे , आणि त्यांचे ध्येय इतके उदात्त आहे की ,
त्यांनी एकमुखाने अशी प्रार्थना करावी की : “
ज्या लोकांमध्ये आपला जन्म झाला त्यांचा उद्धार
करणे आपले कर्तव्य आहे अशी ज्यांना जाणीव आहे ते धन्य होत ! गुलामगिरीवर हल्ला
चढविण्यासाठी जे आपले तन , मन , धन आणि तारुण्य कुर्बान करतात ते धन्य होत .
आणि अस्पृश्यांना आपली माणुसकी पूर्णपणे मिळेपर्यंत जे बऱ्याची ,
वाईटाची , सूखाची , दुःखाची , संकटाची , यादळाची , मानाची , अपमानाची पर्वा न करता एकसारखे झगडत राहतील ते
धन्य होत !
संदर्भ -
शब्दांकन
संकलन
डॉक्टर
आयु.सुरेश कोरे
छान
उत्तर द्याहटवाआभारी आहे
हटवा